Bussen zijn één van de meest belangrijke vormen van vervoer in Nederland. Dagelijks gebruiken ruim 1 miljoen mensen het openbaar vervoer in Nederland om naar school, werk of andere bestemmingen te gaan. De bus is dan ook een populaire keuze omdat je hierdoor relatief makkelijk en voordelig van A naar B kunt. Omdat de benzine- en dieselbus zo vaak gebruikt wordt, wordt er meer en meer gekeken naar groenere alternatieven. Één daarvan is de waterstof bus.
Op deze pagina lees je alles wat je moet weten over waterstof bussen. We beginnen bij de basis waar we uitleggen wat een waterstof bus is en hoe deze werkt. Maar we gaan ook meer de diepte in over alle kosten die bij een waterstof bus komen kijken, behandelen we de voor- en nadelen en nemen we een kijkje in de toekomst.
Wat is een waterstof bus en hoe werken ze?
Zoals de naam al zegt, is een waterstof bus, een bus die rijdt op waterstof. Waterstof is een geurloos en kleurloos gas dat energie draagt. Dit betekent dat je waterstofgas om kunt zetten in een vorm van energie, bijvoorbeeld om een bus mee te rijden. Waterstof komt amper in zijn pure vorm voor op aarde waardoor het gemaakt moet worden door de mensheid. Deze productie van waterstof doen wij bijvoorbeeld door water (H2O) te splitsen aan de hand van waterstof elektrolyse, hierdoor komen de moleculen waterstof (H) en zuurstof (O) los.
Bij waterstofbussen, wordt dit waterstofgas vervoert naar waterstof tankstations om vervolgens ‘getankt’ te worden. Het waterstofgas wordt opgeslagen in de tank van de bus, wat gemeten wordt in kilo’s in plaats van liter. De meeste waterstofbussen hebben een tank van rond de 25 kilo, hier kun je ongeveer 300 kilometer onafgebroken mee rijden (waterstofmagazine). Daarnaast zit in elke waterstof bus een brandstofcel (of waterstof verbrandingsmotor) wat die het waterstofgas omzet naar elektriciteit. Elke waterstof bus heeft dus naast een waterstof tank, ook een batterij.
Maar hoe wordt waterstofgas binnen een auto omgezet naar elektriciteit voor de batterij? Dit gebeurd allemaal in de brandstofcel waarbij er via membranen waterstofgas en zuurstof wordt toegelaten. Het waterstof komt uit de tank en het zuurstof wordt uit de buitenlucht gehaald. Vervolgens zal het membraan de zuurstof en waterstof scheiden, wat zorgt voor een reactie wat elektriciteit en water opwekt. Het elektriciteit gaat naar de batterij van de auto en het water zal de auto via de uitlaat verlaten.
Waarom waterstof bussen in het verkeer?
Maar wat is überhaupt de reden dat we willen rijden in waterstof bussen in plaats van benzine/ diesel of elektrische bussen? Het is natuurlijk geen geheim dat zowel benzine als diesel voertuigen CO2 uitstoot veroorzaken, maar dit is bijvoorbeeld niet het geval hij elektrische voertuigen.
Het grote nadeel aan het rijden of zelfs vliegen op elektriciteit met batterijen, is dat batterijen erg zwaar zijn. In een elektrische auto is dit nog geen groot probleem aangezien deze voertuigen niet zo zwaar zijn, maar het is wel een probleem wanneer je in een elektrische bus of zelfs vrachtwagen wilt rijden. Deze voertuigen hebben dusdanig veel batterijen nodig om (ver) te kunnen rijden dat ze te zwaar worden, waardoor elke batterij erg veel elektriciteit moet gebruiken om vooruit te komen.
Ook met bussen moet je dan een keuze maken, om het gewicht te verminderen moet je dus minder accu’s gebruiken of minder passagiers meenemen. Dit is beide niet optimaal omdat je op minder batterijen, minder ver kunt rijden en minder passagiers meenemen is al helemaal geen optie. Om deze redenen wordt er gekeken naar bussen die op waterstof rijden.
Een waterstof bus kan namelijk met één tankbeurt van ongeveer 10 minuten, ruim 300 kilometer rijden. Elektrische bussen moeten vaak uren opladen om 150 kilometer te rijden. Dit is logistiek vervelend omdat de bus dan een tijd niks staat te doen en vervelend voor reizigers omdat de wachttijden erg lang zijn. Daarnaast gaan de accu’s van elektrische bussen ook minder lang mee in de winter, wat niet het geval is bij waterstof bussen.
Momenteel zijn er meer dan 60 waterstof bussen werkzaam in het Nederlandse openbaar vervoer (Rijksoverheid). Er wordt in Groningen, Drenthe en Zuid-Holland sinds 2021 dagelijks gereden met deze bussen om de resultaten te meten. Tot nu toe zijn de resultaten erg positief, maar later in dit artikel zullen we erachter komen dat ook waterstof bussen ook niet vlekkeloos zijn. Toch kan het (in de toekomst) een erg goed alternatief zijn.
Hoeveel kost een waterstof bus?
Over het algemeen zijn waterstof bussen nog duurder dan de elektrische en brandstof alternatieven. Momenteel worden daarom nog veel waterstof bussen nog betaald met subsidie van de overheid. In samenwerking met de Europese Unie, was er ruim 11 miljoen euro uitgetrokken voor het huidige waterstof project met 60 bussen in Nederlandse provincies. Hiervan draagt de EU 7,5 miljoen euro bij en de provincies 3,75 miljoen. Maar hoe zit het kostenplaatje precies in elkaar?
Aanschaffingskosten
Waterstof bussen kosten bij de aanschaf ruim € 600.000. Wanneer je dit vergelijkt met dieselbussen van 225.000 euro en elektrische bussen van 450.000 euro, is dit een flink bedrag. Dit komt onder anderen omdat de brandstofcel van een waterstof bus al ruim 130.000 euro is, dit is ook bijna precies het verschil tussen de kosten van een elektrische bus en waterstof bus. Verder lijken de bussen namelijk erg veel op elkaar.
Tankkosten
De kosten voor waterstof tanken zijn ook nu nog redelijk hoog. Één kilo waterstof tanken kost momenteel om en nabij de €10,- exclusief BTW en €12,10 inclusief BTW. Een volle tank kost dus ongeveer 250 euro waarop een waterstof bus 300 kilometer kunt rijden. Omgerekend is dit 83 cent per kilometer. Voor een elektrische bus is het ongeveer 10 cent per kilometer. Dit betekent dat een waterstof bus nu nog 8x duurder in verbruik is dan het elektrische alternatief. Een flink verschil dus.
Een stadsbus op diesel rijdt ongeveer 3 kilometer per liter diesel. Een liter diesel kost momenteel ongeveer € 1,90. Wanneer we dit omrekenen naar een rit van 300 kilometer, kost een diesel bus per kilometer ongeveer 0,63 cent. Een elektrische bus is qua kosten per kilometer dus ook een stuk goedkoper dan een diesel bus.
Onderhoudskosten
Met betrekking tot onderhoudskosten, schelen waterstof bussen en elektrische bussen niet enorm veel van elkaar. De brandstofcel van de waterstof bus gaat ongeveer 1 miljoen kilometer mee, in deze tijd kun je rekenen op ongeveer 130.000 euro aan onderhoudskosten. Met een snelle rekensom komen we uit op 13 cent aan onderhoudskosten per gereden kilometer. Als we dit gaan vergelijken met diesel en elektrische bussen, komen we op het volgende uit:
| Diesel bus | Elektrische bus | Waterstof bus | |
| Onderhoudskosten per KM | € 0,20 | € 0,10 | € 0,13 |
Zoals je kunt zien, zijn de onderhoudskosten vergelijkbaar met die van een elektrische bus, en de helft lager dan bij een dieselbus. Als we hier ook de aanschaffingskosten en tankkosten bij betrekken, zien we dat een elektrische bus nog wel (een stuk) voordeliger is dan een waterstof bus. Maar misschien kan dit in de toekomst nog veranderen.
Voor- en nadelen van waterstof bussen
Om echt een goed beeld te krijgen van het nut van waterstof bussen, is het belangrijk om de grootste voor- en nadelen op een rijtje te zetten. Deze factoren zullen mede bepalen in welke mate er in de toekomst geïnvesteerd gaat worden in deze vorm van transport. De grootste voor- en nadelen van waterstof bussen in 2023 zijn als volgende:
Voordelen van bussen op waterstof
- Tanken is snel en de actieradius is groot: Zoals eerder verteld is het tanken van waterstof een stuk sneller dan het opladen van een bus. Tanken duurt ongeveer 10 minuten vergeleken met enkele uren. Daarnaast kunnen waterstof bussen ongeveer de dubbele afstand afleggen.
- Waterstof bussen op groene waterstof stoten geen CO2 uit: Bussen die op groene waterstof rijden, stoten geen CO2 uit, hierdoor is een waterstof bus een beter alternatief dan diesel bussen met betrekking tot het milieu.
- Er is geen sprake van geluids- of geuroverlast: Een waterstof bus heeft ongeveer dezelfde eigenschappen als een elektrische bus. Hierdoor zal er geen geluids- of geuroverlast plaatsvinden, wat voornamelijk in de steden erg prettig is.
- Waterstof bussen zijn minder zwaar dan elektrische bussen: Omdat waterstof bussen een stuk lichter zijn dan elektrische bussen, zullen ze de wegen minder belasten dan elektrische bussen. Daarnaast kun je hierdoor een stuk langer rijden op één tank vergeleken met de energie die je nodig hebt voor alle accu’s in een elektrische bus.
- Waterstof bussen zijn net zo veilig als alternatieven: Waterstof bussen zijn erg veilig de overeenkomende specificaties met andere bussen. Technologieën zijn zo ver ontwikkeld dat waterstofgas veilig opgeslagen wordt in speciale tanks.
Nadelen van bussen op waterstof
- Waterstof bussen worden hevig gesubsidieerd: Aangezien waterstof bussen in de aankoop erg duur zijn, worden deze bussen flink gesubsidieerd door de EU en Nederlandse overheid. Omdat de ontwikkelingen in deze branche hier erg afhankelijk van zijn, is er een groot risico dat dit stagneert wanneer de subsidies stoppen.
- Waterstof bussen zijn een stuk duurder per KM: Bussen die rijden op waterstof zijn zowel in de aanschaf als per KM duurder dan elektrische bussen. Elektrische bussen kosten per kilometer 10 cent, terwijl waterstofbussen per kilometer 83 cent kosten.
- Grijze waterstofgas is alsnog vervuilend: Momenteel wordt 95% van al het waterstofgas opgewekt aan de hand van aardgas waardoor er alsnog CO2 in de atmosfeer terecht komt. Alleen als we overgaan op groene waterstof heeft het milieu-technisch zin om waterstof bussen in te zetten in plaats van diesel bussen.
- Het bereik van elektrische bussen wordt steeds groter: Één van de pijnpunten van elektrische bussen is de actieradius die momenteel nog te klein is. Maar natuurlijk staat deze ontwikkeling ook niet stil, het zou zomaar kunnen dat dit binnen enkele jaren opgelost wordt en hierdoor een van de belangrijkste voordelen van waterstof bussen irrelevant is geworden.
Is er een toekomst voor waterstof bussen?
Met alle voor- en nadelen van waterstof bussen op een rij, kunnen we gaan kijken naar de toekomst. Volgens experts zullen waterstof bussen wel degelijk een rol gaan spelen in het openbaar vervoer van de toekomst. Het wordt waarschijnlijk geen strijd tussen waterstof bussen en elektrische bussen, maar er gaat juist gezocht worden naar een combinatie. Dit zal ook wel moeten, aangezien vanaf 2030 alle bussen in het openbaar vervoer volledig emissievrij moeten zijn.
Voor nu wordt er volop getest met waterstof bussen, zowel in Nederland als in Europa. In Nederland werden er sinds 2019 al 50 bussen getest in Groningen, Drenthe en Zuid-Holland en in Europa is dit ook het geval in diverse steden. Het CUTE project, wat staat voor Clean Urban Transport for Europe, test momenteel in 9 Europese steden met waterstof bussen.
Wat de precieze toekomst brengt, is nog niet duidelijk. Maar wij zullen alle ontwikkelingen op dit gebied volgen.